Ο βαρύς λογαριασμός του βέτο

«Με βέτο της Ελλάδας, η FYROM δεν μπαίνει στο ΝΑΤΟ». Ήταν η μοιραία φράση. Τη διατύπωσε με στόμφο ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, απευθυνόμενος με τηλεοπτικό διάγγελμα στον ελληνικό λαό, μετά την απόφαση της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (Απρίλιος 2008).
Ο πειρασμός της δημοσκοπικής επιβράβευσης δεν τον απέτρεψε
από ένα βαρύτατο διπλωματικό ολίσθημα του οποίου οι επιπτώσεις θα αναδειχθούν τη Δευτέρα, όταν θα δημοσιοποιηθεί η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης επί της προσφυγής της FYROM που εγκαλεί την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας (1995), από το οποίο απορρέει ελληνική δέσμευση για μη παρεμπόδιση της ένταξης των Σκοπίων σε διεθνείς οργανισμούς. Το εξωφρενικό είναι ότι η ελληνική διπλωματία πάλεψε και πέτυχε να καταγραφεί στα Συμπεράσματα της συνόδου κορυφής η ομόφωνη απόφαση της Συμμαχίας, αλλά η επικοινωνιακή σκοπιμότητα επικράτησε της εθνικής αναγκαιότητας. Άλλωστε τον προηγούμενο Ιανουάριο ο πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς από το βήμα της Βουλής είχε αναφερθεί, εγκωμιαστικά, στο ελληνικό βέτο στο Βουκουρέστι, προκαλώντας την αγχωμένη αντίδραση του τότε υπουργού Εξωτερικών Δημήτρη Δρούτσα, ο οποίος τον παρακάλεσε να μη χρησιμοποιεί λέξεις που μπορεί να βλάψουν την εθνική υπόθεση. Ήταν, όμως, ήδη αργά. Η διαδικασία στη Χάγη προχωρούσε και η ελληνική νομική επιχειρηματολογία αποδεικνυόταν ασθενής, αφού οι συνήγοροι των Σκοπίων παρουσίαζαν επίσημες δηλώσεις κορυφαίων παραγόντων που επιβεβαίωναν ότι πρόκειται για βέτο. Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν είχε φροντίσει να καταγγείλει την Ενδιάμεση Συμφωνία πριν από το Βουκουρέστι λόγω της διαρκούς παραβίασής της από την αλυτρωτική πολιτική των Σκοπίων. Στη συνέχεια, μετά την προσφυγή Γκρούεφσκι δεν αποδέχτηκε διπλωματικές εισηγήσεις για κατάθεση ανταγωγής ώστε να εκδικαστούν ταυτόχρονα οι δύο υποθέσεις. Όλα έγιναν λάθος.

Πολλαπλά κατάγματα
Η κυβέρνηση συνεργασίας θα βρεθεί σε δύσκολη θέση. Ο πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος θα έχει τη Δευτέρα συνάντηση με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζόζεφ Μπάιντεν και θα πρέπει να του ζητήσει ανοχή και συγκατάβαση. Η κυρίαρχη γραμμή στο ΥΠΕΞ, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι να αναδειχθεί η θετική πλευρά της ετυμηγορίας, ότι δηλαδή το Δικαστήριο δεν ζητά από την Ελλάδα να αναθεωρήσει άμεσα τη στάση της. Αλλά όσο κι αν προσπαθήσει η ελληνική πλευρά να πείσει ότι το ποτήρι είναι μισογεμάτο, η πραγματικότητα δεν αλλάζει. Ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ (άρθρο 94) προβλέπει με σαφήνεια τη συνέχεια: τα Σκόπια μπορούν να προσφύγουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και να ζητήσουν την άσκηση πίεσης για την εφαρμογή της απόφασης της Χάγης. Το καλό σενάριο για την ελληνική πλευρά είναι η εκδήλωση πρωτοβουλίας για την επίλυση του προβλήματος της ονομασίας από τον Μάθιου Νίμιτς, με σαφές χρονοδιάγραμμα, ώστε να αρθεί το αδιέξοδο. Αλλά φαίνεται απίθανη η επίτευξη συμβιβασμού δεδομένης της πολιτικής συγκυρίας: ο Αντώνης Σαμαράς είναι πάντα περήφανος για τη στάση του στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στο Σκοπιανό και ο ΛΑΟΣ επαίρεται για το γεγονός ότι ο Τζ. Μπάιντεν δεν θα συναντηθεί με τον Γ. Καρατζαφέρη, με επιχείρημα τις σκληρές θέσεις στα εθνικά θέματα, που δεν είναι αρεστές στην Ουάσινγκτον.
Τις επόμενες μέρες, άλλωστε, θα πραγματοποιηθούν ευρωπαϊκά συμβούλια υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας και ευλόγως αναμένεται ότι οι φίλοι της ΠΓΔΜ θα επαναφέρουν με νέους όρους το ζήτημα της προσέγγισης στις ευρωατλαντικές δομές. Τη Δευτέρα έχει ήδη προγραμματιστεί συναυλία στο κέντρο των Σκοπίων για να γιορτάσει ο λαός τη μεγάλη μέρα…

Τουρκικός θρίαμβος
Η τύχη δουλεύει και για την κυβέρνηση Ερντογάν. Εδώ και καιρό έχει σφυρηλατηθεί άξονας Άγκυρας-Σκοπίων και η ισχυρή Τουρκία παίρνει αρκετές φορές στην πλάτη της την αδύναμη ΠΓΔΜ, βοηθώντας στην προώθηση των συμφερόντων της. Αυτή η δυναμική προφανώς θα ενισχυθεί, πολύ περισσότερο όταν οι Τούρκοι διπλωμάτες θα έχουν κάθε λόγο να γελούν με το ελληνικό πάθημα. Η εθνική στρατηγική στα ελληνοτουρκικά σε ολόκληρη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης στηρίζεται στην αντιμετώπιση της Χάγης ως το καθαρτήριο πυρ που θα μπορούσε να μας απαλλάξει από τις αυθαίρετες διεκδικήσεις του επιθετικού γείτονα. Αυτή η ευχάριστη και βολική αυταπάτη θα καταρρεύσει εκ των πραγμάτων και θα χρειαστεί επανασχεδιασμός του δόγματος της εξωτερικής πολιτικής, την ώρα που επείγουν λύσεις στα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα. Δύο γενιές Ελλήνων, από το 1974 και μετά, γαλουχήθηκαν με την εθνική θέση ότι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης συνιστά την καλύτερη ή μάλλον τη μοναδική, την αποκλειστική διέξοδο και λύση στα προβλήματα που μας απασχολούν. Κυρίως με την Τουρκία. Δύο γενιές διπλωματών, στρατιωτικών, δημοσιογράφων και διανοουμένων υπηρέτησαν και υπηρετούν το δόγμα της πρωτοκαθεδρίας του Διεθνούς Δικαίου, για την παραβίαση του οποίου θα εγκαλείται η Ελλάδα από Δευτέρα. Και οι κατήγοροι θα είναι εκείνοι που έχουν κατακρεουργήσει τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου χωρίς να έχουν καταδικαστεί από τη Χάγη.

Λάθη κι άλλα λάθη
Υπήρχε τρόπος να αποφευχθεί αυτή η οδυνηρή εξέλιξη. Το καλοκαίρι του 2007 ο τότε πρέσβης στην Ουάσινγκτον Αλέξανδρος Μαλλιάς είχε υποβάλει εισήγηση για προσφυγή σε βάρος της ΠΓΔΜ επικαλούμενος το επιχείρημα του απόλυτου αιφνιδιασμού πριν από τη σύνοδο στο Βουκουρέστι. Η Ελλάδα θα μπορούσε να καταγγείλει τα Σκόπια για σειρά παραβιάσεις των άρθρων που συνιστούν τον σκληρό πυρήνα, τις θεμελιώδεις διατάξεις της Ενδιάμεσης Συμφωνίας και έχουν να κάνουν με την καλή γειτονία και την αποφυγή προσβολών και προκλήσεων αλυτρωτικού περιεχομένου. Επανέλαβε την πρότασή του μετά την προσφυγή των Σκοπίων σε βάρος της Ελλάδας (το Νοέμβριο του 2008) και έκτοτε συνεχώς, με τελευταίο σήμα κινδύνου πέρυσι τον Απρίλιο. Κανείς δεν άκουσε.

Αργά για δάκρυα
Πρόκειται για την πρώτη ελληνική εμπειρία ενώπιον της διεθνούς Δικαιοσύνης, η οποία θα έχει πολλαπλές παρενέργειες. Πρώτα πρώτα αμαυρώνεται η διεθνής εικόνα της χώρας σε μια στιγμή που χρειάζονται κινήσεις ανάκτησης της αξιοπιστίας έναντι εταίρων και συμμάχων. Πολύ περισσότερο όταν η Ελλάδα στήνεται στον τοίχο από έναν Βαλκάνιο ηγέτη με τα χαρακτηριστικά του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ Ν. Γκρούεφσκι. Ένας υπερεθνικιστής, λαϊκιστής, αμφίβολης δημοκρατικής ευαισθησίας, ξένος προς κάθε αξία του ευρωπαϊκού πολιτισμού, κατάφερε να οδηγήσει μια χώρα όπως η Ελλάδα σε ένα οδυνηρό φιάσκο.
Η μετάβαση από τον παράδεισο της θριαμβολογίας για το βέτο στην κόλαση της διαπόμπευσης έγινε μέσα σε τρία χρόνια, στη διάρκεια των οποίων κανείς δεν ασχολούνταν με αυτή την πτυχή της βαριάς κληρονομιάς που άφησε πίσω του ο Κώστας Καραμανλής. Ο ίδιος είχε φτιάξει το μύθο του πάνω στη σύγκρουση με τους Αμερικανούς (για τα Σκόπια και για την ενεργειακή συνεργασία με τους Ρώσους), ενώ οι θαυμαστές του βλέπουν πάντα στο πρόσωπό του έναν μεγάλο «πατριώτη» που κυνηγήθηκε από διεθνή κέντρα επειδή χτυπούσε το χέρι στο τραπέζι και δεν κιότευε μπροστά στους ισχυρούς του παγκόσμιου συστήματος. Η αλήθεια είναι ότι ο «πατριωτισμός» που διαμορφώνεται με το βλέμμα στις δημοσκοπήσεις είναι σκέτος λαϊκισμός και κούφιος παλικαρισμός, αν υποθέσουμε ότι η αγάπη προς την πατρίδα μετριέται με βάση το καλό που της γίνεται όταν σβήσουν τα φώτα της κάμερας.
Αγγελική Σπανού
πηγή